برج روشنایی سیار چیست و چگونه کار می‌کند؟
ساختار برج روشنایی سیار شامل یک دکل تلسکوپی قابل تنظیم ارتفاع (یک نوع برج تلسکوپی) است که بر روی یک شاسی چرخ‌دار نصب شده و امکان جابه‌جایی آسان را فراهم می‌کند. در قسمت بالای دکل، سبد برج نوری قرار دارد که پروژکتورها روی آن نصب شده‌اند و زاویه‌ی تابش آن‌ها معمولاً قابل تنظیم است. منابع نوری مدرن اغلب از نوع LED پرقدرت هستند که مصرف انرژی کمتر و رسیدن به حداکثر نوردهی بلافاصله پس از روشن‌شدن را ممکن می‌کنند؛ برخلاف برخی چراغ‌های قدیمی که برای رسیدن به شدت نور مناسب به زمان گرم‌شدن نیاز داشتند. تأمین برق پروژکتورها توسط یک ژنراتور بنزینی یا دیزلی داخلی صورت می‌گیرد که در بخش پایینی برج تعبیه شده است. برخی مدل‌ها علاوه بر موتور احتراقی، به باتری یا پنل‌های خورشیدی نیز مجهز شده‌اند تا روشنایی بیرونی مورد نیاز را با صدای کمتری فراهم کنند. از آن‌جا که این برج‌ها برای محیط‌های باز طراحی شده‌اند، در کاربردهای روشنایی داخلی (فضاهای سربسته) معمولاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. ارتفاع دکل در انواع برج سیار بسته به مدل متغیر بوده و معمولاً بین حدود ۶ تا ۱۲ متر است؛ هر چه ارتفاع بیشتر باشد، پوشش نوری گسترده‌تری حاصل می‌شود
مزایا و کاربردهای برج روشنایی سیار
کاربردهای برج روشنایی سیار
برج‌های سیار روشنایی به دلیل ماهیت قابل حمل بودن، در طیف وسیعی از پروژه‌ها و محیط‌ها به کار می‌روند:
- پروژه‌های عمرانی، راه‌سازی و معادن: در کارگاه‌های ساختمانی، پروژه‌های راه‌سازی، حفاری معادن و به طور کلی هر محل کاری دور از شبکه برق، از برج روشنایی سیار برای تأمین نور ایمن در شب استفاده می‌شود. این برج‌ها امکان ادامه‌ی عملیات را در تاریکی فراهم می‌کنند و نبود برق شهری را جبران می‌نمایند.
- برگزاری رویدادهای ورزشی و فرهنگی: در ورزشگاه‌های موقت، مسابقات ورزشی شبانه، همایش‌ها، کنسرت‌ها و فستیوال‌های فضای باز، از برج‌های نور سیار جهت روشن کردن محوطه برای تماشاگران و شرکت‌کنندگان بهره گرفته می‌شود. نور تولیدشده توسط این برج‌ها محیط وسیعی را پوشش می‌دهد و ایمنی و دید مناسب را تضمین می‌کند.
- امداد و مدیریت بحران: در عملیات امداد و نجات هنگام حوادث طبیعی (مانند زلزله یا سیل) و سایر شرایط اضطراری، از برج روشنایی سیار برای تأمین سریع روشنایی در شب استفاده می‌شود. این تجهیز به نیروهای امدادی امکان می‌دهد در تاریکی مطلق به جستجو و کمک‌رسانی بپردازند. به عنوان نمونه، پس از وقوع زلزله یا حوادثی چون آتش‌سوزی گسترده، وجود نور سیار باعث تسریع امدادرسانی و افزایش ایمنی می‌شود.
- تعمیرات و نگهداری شبانه: برای تعمیرات اضطراری در کنار جاده‌ها، ریل‌های راه‌آهن و یا عملیات نگهداری تأسیسات در شب، از برج نور سیار استفاده می‌شود. این برج‌ها روشنایی کافی و متمرکز را برای تیم‌های فنی فراهم می‌کنند تا کار تعمیراتی را با دقت و ایمنی انجام دهند.
مهم‌ترین مزایای برج روشنایی سیار
بهره‌گیری از برج‌های روشنایی سیار مزایای متعدد فنی و عملیاتی به همراه دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- راه‌اندازی سریع و جابه‌جایی آسان: برج روشنایی سیار را می‌توان در زمان کوتاهی به محل مورد نظر منتقل و مستقر کرد. این دستگاه روی trailer یا شاسی چرخ‌دار قرار دارد و اغلب دارای جک‌های تثبیت‌کننده است که پایداری آن را در زمین ناهموار و در برابر وزش باد شدید (تا حدود ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت) تضمین می‌کنند. در نتیجه، این برج‌ها برای تأمین روشنایی فوری در مناطق مختلف گزینه‌ای ایده‌آل هستند. حتی یک برج سیار کوچک می‌تواند فضایی در حدود یک هکتار را روشن کند که نشان‌دهنده توان پوشش‌دهی قابل توجه آن است.
- توان روشنایی بالا و حذف نقاط کور: برخلاف تصور رایج، همیشه برج ثابت پرنورتر از سیار نیست. برخی از انواع برج روشنایی سیار با همان میزان انرژی مصرفی، تا پنج برابر بیش از برج ثابت نور تولید می‌کنند. به علاوه، به دلیل توزیع مناسب پروژکتورها در ارتفاع، این برج‌ها نقاط تاریک کمتری باقی می‌گذارند و می‌توانند از ایجاد نقاط کور در محیط جلوگیری کنند. بدین ترتیب امنیت و ایمنی محیط بهبود می‌یابد و احتمال حوادث ناشی از تاریکی کاهش پیدا می‌کند. چراغ‌های مدرن به‌کاررفته در برج سیار (مانند LEDهای پرنور) بلافاصله پس از روشن شدن به حداکثر شدت خود می‌رسند و نیازی به گرم شدن ندارند.
- منبع برق مستقل و چندمنظوره: وجود ژنراتور داخلی در برج‌های سیار باعث می‌شود این تجهیزات کاملاً مستقل از شبکه برق کار کنند. این ویژگی خصوصاً در مکان‌های دورافتاده یا مواقع بحران بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر این، ژنراتور برج را می‌توان برای تأمین برق سایر وسایل برقی در محل نیز به کار گرفت؛ در حقیقت یک برج روشنایی سیار نقش یک نیروگاه کوچک متحرک را ایفا می‌کند و نیاز به حمل جداگانه‌ی ژنراتور مجزا برای ابزارها را برطرف می‌سازد.
- مصرف سوخت بهینه و دوام کاری بالا: طراحی موتور و سیستم برق این برج‌ها بهینه بوده و مصرف سوخت نسبتاً کمی دارند. به طور میانگین حدود ۴ لیتر سوخت در هر ۲ ساعت مصرف می‌شود و یک مخزن سوخت ۱۰۰ لیتری می‌تواند بیش از ۲ شبانه‌روز روشنایی مداوم را تأمین کند. بنابراین با یک بار پر کردن باک، دستگاه تا ۴۸ ساعت یا بیشتر بی‌وقفه کار می‌کند که برای پروژه‌های شبانه طولانی بسیار مفید است.
- ساختار مستحکم و مقاومت در شرایط سخت: برج‌های سیار برای کار در محیط‌های خشن و شرایط متغیر جوی طراحی شده‌اند. بدنه‌ی آن‌ها از فولاد مقاوم ساخته شده و اغلب با پوشش‌های ضدزنگ و رنگ پودری محافظت می‌شود. اجزای این برج‌ها در برابر ضربه و لرزش مقاوم‌اند و می‌توان از آن‌ها در دمای بسیار گرم یا سرد، باد و باران و گردوغبار بدون افت عملکرد استفاده کرد. همچنین نگهداری و حمل‌ونقل بسیاری از مدل‌ها به دلیل طراحی جمع‌وجور بدنه، آسان است.
علاوه بر مزایای فوق، توجه به سرویس دوره‌ای این تجهیزات نیز مهم است. نگهداری و تعمیرات برج نوری (از سرویس موتور و ژنراتور گرفته تا تعویض لامپ‌ها و کابل‌ها) باید به‌موقع انجام شود تا عمر مفید دستگاه افزایش یابد. امروزه چندین شرکت برج نور در ایران در زمینهٔ طراحی، ساخت و خدمات پس از فروش این تجهیزات فعالیت می‌کنند؛ به عنوان نمونه، شرکت آشور الکتریک ایرانیان اولین تولیدکننده صنعتی برج روشنایی سیار در کشور بوده که با بهره‌گیری از دانش فنی روز موفق به تولید انواع این برج‌ها به صورت بومی شده است.
مقایسه برج روشنایی سیار با سایر انواع برج‌ها
به طور کلی برج‌های روشنایی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: برج‌های ثابت و برج‌های سیار. برج روشنایی ثابت سازه‌ای مرتفع (معمولاً فلزی چندوجهی یا مشبک) است که روی فونداسیون دائمی نصب می‌شود و برای روشن کردن فضاهای بسیار بزرگ به کار می‌رود. از این برج‌ها در مکان‌هایی مانند پارک‌ها، بزرگراه‌ها، میادین شهری، فرودگاه‌ها و استادیوم‌های ورزشی استفاده می‌شود. ارتفاع برج‌های ثابت می‌تواند بسیار بلند باشد و بسته به نیاز پروژه طراحی می‌شود؛ برای مثال، برج‌های نوری با ارتفاع ۱۵ یا ۲۱ متر (برج نوری 15 متری و برج نوری 21 متری) بسیار متداول‌اند و حتی برج‌های بلندتری تا ۳۰ یا ۵۰ متر نیز ساخته می‌شوند. در این سازه‌ها معمولاً تعداد زیادی نورافکن (گاهاً ده‌ها پروژکتور) بر روی سبد یا تاج برج نصب می‌گردد تا نور کافی به تمامی نقاط محوطه برسد.
یکی از انواع برج ثابت، برج روشنایی لَتیس (مشبک) است. این برج از اعضای فولادی مشبک و درهم‌تنیده ساخته شده و ظاهر آن شبیه دکل‌های انتقال نیرو می‌باشد. این برج استحکام بالایی داشته و در ارتفاع‌های ۱۲ تا ۱۸ متری یا بیشتر تولید می‌شود. از این نوع سازه برای روشن کردن محوطه‌های وسیع مانند پارکینگ‌های روباز، اسکله‌ها، پالایشگاه‌ها و انبارهای نفت استفاده می‌گردد. نوع متداول دیگر، برج‌های با سبد هد ثابت یا متحرک هستند؛ در برج با سبدگرد (تلسکوپی)، سبد پروژکتورها به شکل دایره‌ای طراحی شده و نور را به صورت ۳۶۰ درجه پیرامون برج پخش می‌کند. این طرح که به برج روشنایی سبد گرد نیز معروف است، هم در برج‌های ثابت مرتفع و هم در نمونه‌های سیار دیده می‌شود. در مقابل، برج روشنایی استادیومی نمونه‌ای از برج‌های ثابت با ارتفاع زیاد است که معمولاً در ورزشگاه‌ها نصب می‌گردد و تعداد زیادی پروژکتور قوی دارد؛ این برج‌ها نور را به صورت متمرکز به زمین بازی می‌تابانند تا دید واضحی برای بازیکنان و تماشاگران فراهم شود. همچنین برج روشنایی فرودگاهی نوع دیگری از برج‌های ثابت بلندمرتبه است که به طور ویژه برای نورپردازی باندها و محوطه فرودگاه طراحی شده و از پروژکتورهای ویژه‌ی چراغ‌های باند بهره می‌برد.
در مقایسه با برج‌های ثابت فوق، برج روشنایی سیار ابعاد کوچکتری دارد و ارتفاع آن معمولاً به چند متر (زیر ۱۲ متر) محدود است. این امر باعث می‌شود شعاع پوشش نور برج سیار کمتر از برج ثابت بسیار بلند باشد. با این حال، مهم‌ترین مزیت برج سیار، قابلیت حمل و نصب سریع آن است. یک برج سیار نیاز به زیرساخت دائمی (مانند فونداسیون بتنی یا اتصال به برق شهر) ندارد و می‌تواند طی چند دقیقه در محل دلخواه مستقر و روشن شود. در حالی که راه‌اندازی یک برج ثابت بزرگ مستلزم عملیات عمرانی، سیم‌کشی برق و صرف زمان قابل توجهی است، برج سیار تنها با یک سطح نسبتاً صاف برای استقرار و مقداری سوخت آماده‌ی کار خواهد بود. بنابراین، هر کدام از انواع برج‌های روشنایی کاربرد خاص خود را دارند؛ برج ثابت برای تأمین روشنایی دائمی و گسترده در اماکن ثابت (مانند روشنایی ورزشگاه یا محوطه یک پالایشگاه) ایده‌آل است و در مقابل، برج سیار برای مأموریت‌های موقت و پروژه‌های سیار بهترین گزینه محسوب می‌شود.
نتیجه‌گیری
در نتیجه، برج روشنایی سیار ابزاری انعطاف‌پذیر و کارآمد برای روشن کردن فضاهای وسیع به‌شمار می‌آید. این برج‌ها به لطف داشتن مولد مستقل، دکل مرتفع تلسکوپی و پروژکتورهای پرقدرت، می‌توانند در هر زمان و مکان نور کافی را فراهم کنند. در مقایسه با برج‌های ثابت، نوع سیار شعاع پوشش کوچکتری دارد اما نصب و راه‌اندازی بسیار سریعی داشته و بدون نیاز به زیرساخت خاص قابل بهره‌برداری است. از سوی دیگر، انتخاب بین برج سیار و ثابت باید بر اساس نیاز پروژه انجام شود؛ برای مثال، برای روشنایی دائمی یک استادیوم بزرگ، یک برج مرتفع ثابت با فونداسیون مناسب گزینه‌ی مطلوب‌تری است و برای پروژهٔ ساختمانی موقت یا یک عملیات عمرانی سیار، برج سیار انتخاب ایده‌آلی خواهد بود. همچنین نباید فراموش کرد که پایه های روشنایی (نظیر تیرهای چراغ برق خیابانی) و برج‌های نوری ثابت هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند و برج سیار در واقع مکمل این سیستم‌ها محسوب می‌شود. در مجموع، شناخت ویژگی‌های فنی، مزایا و محدودیت‌های هر کدام از انواع برج روشنایی به تصمیم‌گیران و کارفرمایان کمک می‌کند تا بهترین گزینه را برای تأمین نور پروژه‌ی خود انتخاب کنند و از ترکیب مناسب تجهیزات ثابت و سیار، بهره‌وری حداکثری در روشنایی خارجی به دست آورند.
۰۸۶-۳۳۵۵۳۲۴۸-۹
۰۸۶-۳۳۵۵۴۱۱۸